Ochrona cietrzewia i głuszca w północno-wschodniej Polsce EkoFundusz
Ochrona cietrzewia i głuszca w północno-wschodniej Polsce – etap I. EkoFundusz
Informacje o projekcie
Tytuł projektu: „Ochrona cietrzewia i głuszca w północno-wschodniej Polsce”
Dotujący: EkoFundusz
Numer umowy dotacji: 461/144/IV/99 z dnia 28.10.1999 r.
Okres realizacji: 28.10.1999 r.-31.10.2000 r.
Kwota dotacji: 202 737,00 zł
Beneficjent: Północnopodlaskie Towarzystwo Ochrony Ptaków
Cele projektu:
• Opracowanie dokumentacji stref ochronnych wraz z uzgodnieniami
• Rozpoznanie zagrożeń i przyczyn spadku liczebności kuraków z propozycjami ich eliminacji
• Prowadzenie czynnej ochrony w najbardziej zagrożonych ostojach cietrzewia
• Przygotowanie projektu technicznego ochrony Łąk Sumiackich dla potrzeb ochrony cietrzewia
• Nawiązanie współpracy z administracją wojewódzką oraz administracją Lasów Państwowych na rzecz ochrony kuraków
Zadania i osiągnięte efekty:
- Wyznaczono i opisano kluczowe miejsca występowania cietrzewia i głuszca w Polsce północno-wschodniej; prawidłowa ochrona tych miejsc będzie decydować o przetrwaniu obu gatunków w tej części kraju – łącznie przygotowano 169 propozycji stref ochronnych dla tokowisk, ostoi letnich i zimowych obu gatunków kuraków oraz opisano 33 ostoje cietrzewia na terenie Biebrzańskiego Parku Narodowego.
- Rozpoznano podstawowe zagrożenia populacji zarówno w skali regionu jak i poszczególnych mikropopulacji. Główne zagrożenia stwierdzone w ostojach to: niekorzystne przekształcenia środowiska (zarastanie i upraszczanie struktury biotopu cietrzewia, eutrofizacja (podszyty) lub intensywne trzebieże w ostojach głuszca), drapieżnictwo (lis, jenot, kuna leśna, kruk, wałęsające się psy), niepokojenie podczas toków (prace leśne w obrębie ostoi lub ich pobliżu).
- Przedstawiono propozycje działań ochronnych w wyznaczonych ostojach mających na celu zapewnienie optymalnych warunków bytowych dla każdej mikropopulacji, co jest podstawą do podjęcia aktywnych form ich ochrony.
- Dokonano aktualizacji stanu liczebnego populacji obu gatunków w regionie, co pozwala na śledzenie trendów i zmian w nich zachodzących, a także na mierzenie skuteczności podejmowanych działań ochronnych. Populację głuszca w regionie w 1999 roku oszacowano na 110 –120 ptaków, a cietrzewia na około 1000 ptaków.
- Po raz pierwszy w kraju zbadano miejsca przebywania ptaków w różnych porach roku (wiosna, lato, zima) określając zarazem ich rolę i znaczenie dla skutecznej ochrony tych gatunków.
- Rozpoczęto aktywną ochronę ostoi cietrzewia poprzez wykonanie niezbędnych prac w obrębie kilku zagrożonych ostoi – Biebrzański Park Narodowy (wykoszenie 45 ha zarastających łąk i nieużytków), były poligon Muszaki (trzebież 7 ha zakrzaczeń i zadrzewień zarastających tokowisko), Bagna Nietlickie (wykoszenie 5 ha zarastającej łąki na dawnym tokowisku) i Niecka Gródecko – Michałowska (wykoszenie 20 ha zarastającej łąki w obrębie tokowiska). Wiosną 2001 roku oceniono efekty wykonanych prac w powyższych ostojach i stwierdzono pierwsze sukcesy w postaci powrotu ptaków do toków gromadnych i stabilizacja liczebności (były poligon Muszaki), wzrostu liczby kogutów w ostoi o 100% w porównaniu do stanu z roku 1999 (Bagna Nietlickie) i stabilizację liczebności tokujących w ostoi kogutów (Niecka Gródecko-Michałowska).
- Wykazano konieczność zmian w przepisach prawnych regulujących ochronę gatunkową („strefową”) obu ptaków oraz przedstawiono propozycje ich modyfikacji; PTOP złożyło stosowną petycję do Ministerstwa Środowiska w sprawie przygotowywanej nowelizacji Rozporządzenia o ochronie gatunkowej zwierząt.
- Nawiązano współpracę z administracją Lasów Państwowych, zarówno na szczeblu regionalnym jak i lokalnym, co w wielu przypadkach pozwoliło na natychmiastową ochronę miejsc przebywania ptaków, wyprzedzając drogę administracyjną powoływania stref i jej niedoskonałości; podpisano uzgodnienia dotyczące lokalizacji, wielkości zakazów i zaleceń ochronnych w ostojach z 12 nadleśnictwami (Jedwabno, Drygały, Ełk, Pisz, Augustów, Płaska, Pomorze, Krynki, Waliły, Żednia, Browsk i Bielsk). Z trzema nadleśnictwami (Nurzec, Szczebra i Łomża) wciąż prowadzone są negocjacje. Dzięki tym uzgodnieniom, tą dodatkową formą ochrony objęto łącznie 62 ostoje.
- Cała dokumentacja strefowa zebrana w trakcie realizacji projektu została przekazana odpowiednim konserwatorom przyrody i jest podstawą do objęcia miejsc występowania ptaków ochroną prawną. Dotychczas powołanych zostało 20 stref ochronnych, w tym: 8 na Mazurach i 12 na Podlasiu. Strefy te zostały powołane w oparciu o dokumentację przygotowaną w trakcie realizacji projektu.
- Zbadano występowanie pasożytów wewnętrznych w kilku populacjach cietrzewia i głuszca jako czynnika stanowiącego zagrożenie dla ptaków oraz określono udział bażanta w ich rozprzestrzenianiu.
Ochrona cietrzewia i głuszca w północno-wschodniej Polsce – etap II. EkoFundusz
Informacje o projekcie
Tytuł projektu: „Ochrona cietrzewia i głuszca w północno-wschodniej Polsce – etap II”
Dotujący: EkoFundusz
Numer umowy dotacji: 728/248/IV/02 z dnia 29.05.2002 r.
Okres realizacji: 02.05.2002 r.-30.04.2003 r.
Kwota dotacji: 457 257,00 zł
Beneficjent: Północnopodlaskie Towarzystwo Ochrony Ptaków
Cele projektu:
• Realizacja czynnej ochrony na terenie proponowanych stref ochronnych kuraków w oparciu o przygotowaną dokumentację;
• Eliminacja bezpośrednich zagrożeń z ostoi kuraków, głównie poprzez prowadzoną redukcję drapieżników – lisa i jenota;
• Uzupełnienie dokumentacji strefowej o dodatkowe strefy dla tokowisk i ostoi letnich;
• Opracowanie projektu ochrony największych ostoi głuszca i cietrzewia w Puszczy Augustowskiej we współpracy z administracją Lasów Państwowych;
• Przygotowanie dokumentacji do utworzenia rezerwatu przyrody chroniącego ostoje cietrzewia na obszarze Niecki Gródecko-Michałowskiej (Podlasie) i planu ochrony ostoi cietrzewia na byłym poligonie Muszaki (Mazury);
• Kontynuacja i rozszerzanie nawiązanej współpracy z administracją Lasów Państwowych, Wojewódzkimi Konserwatorami Przyrody, kołami łowieckimi i osobami prywatnymi na rzecz ochrony kuraków.
Zadania i osiągnięte efekty:
- Po raz pierwszy od kilkudziesięciu lat wzrosła liczebność cietrzewia w regionie północno-wschodniej Polski w 2002 roku. Wzrost ten był dość duży, bo o około 13% w stosunku do liczebności cietrzewia w regionie z roku 1999. Świadczy to o dużej skuteczności realizowanego programu ochrony.
- Poprawiono warunki siedliskowe w 38 różnych ostojach cietrzewia i głuszca w wyniku wykoszenia 117 ha łąk i 18,82 ha nieużytków, usunięcia zadrzewień i zakrzaczeń na powierzchni 39 ha, wysypania ok. 120 ton żwiru i wymiany 1 500 metrów ogrodzeń z siatki drucianej na ogrodzenia z żerdzi drewnianych.
- Wiosną 2003 roku przeprowadzono liczenia ptaków na kilku wybranych tokowiskach cietrzewia i głuszca, w wyniku czego stwierdzono prawdopodobny dalszy wzrost populacji cietrzewia w regionie i stabilizację liczebności głuszca w Puszczy Augustowskiej.
- Odstrzelono łącznie 329 sztuk drapieżników w rejonach występowania kuraków, w tym 319 lisów i 10 jenotów. Taki poziom redukcji pozwolił na obniżenie liczebności lisa w ostojach od 23% do 70% (średnio 47%) w zależności od miejsca, liczby strzelonych drapieżników i ich wyjściowej liczebności. Skuteczność odstrzału można więc uznać za dobrą.
- Przygotowano i uzgodniono z nadleśnictwami i Regionalną Dyrekcją Lasów Państwowych w Białymstoku plany ochrony dla jednej ostoi cietrzewia i dwóch ostoi głuszca w Puszczy Augustowskiej o łącznej powierzchni 6 304,2 ha. Dzięki temu na obszarze ostoi będzie prowadzona gospodarka leśna sprzyjająca kurakom, a ponadto przygotowane zalecenia ochronne są wytycznymi do realizacji skutecznej ochrony kuraków w Puszczy Augustowskiej.
- Przygotowano i uzgodniono plan ochrony ostoi cietrzewia „Muszaki” w nadleśnictwie Jedwabno o powierzchni 866,02 ha. Plan ten jasno określa sposób i zakres gospodarowania ostoją w celu zabezpieczenia jak najlepszych warunków siedliskowych dla istniejącej tu populacji cietrzewia. Ponadto przygotowany plan udowadnia bardzo wysokie walory przyrodnicze ostoi, które w pełni uzasadniają powołanie rezerwatu przyrody na jej obszarze, co jednak jak na razie nie jest możliwe wobec sprzeciwu Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Olsztynie.
- Należy podkreślić również fakt, że w wyniku rozpoczętej już w 2000 roku ochrony czynnej tej ostoi nastąpił tu bardzo duży wzrost liczebności (o ok. 90%), a obecnie zaczęła ona pełnić rolę swego rodzaju „matecznika”, ponieważ wiosną bieżącego roku cietrzewie zaczęto ponownie obserwować na pobliskich tokowiskach, po kilkunastoletniej przerwie.
- Przygotowano plan ochrony ostoi cietrzewia „Rabinówka” w nadleśnictwie Waliły, projektowanego rezerwatu przyrody, o powierzchni 650 ha. Wniosek o utworzenie rezerwatu zostanie rozpatrzony przez Wojewódzką Komisję Ochrony Przyrody we wrześniu br. Dzięki powołaniu rezerwatu na tym obszarze zapewniona będzie najlepsza ochrona najliczniejszej populacji cietrzewia na Podlasiu. Plan ochrony był przygotowywany we współpracy z nadleśnictwem Waliły i kołem łowieckim „Cietrzew” z Gródka, a proponowane wytyczne do ochrony rezerwatu w pełni zabezpieczają przyszłość istniejącej tu populacji cietrzewia, pod warunkiem ich realizacji.
- Przygotowano 44 kolejne propozycje powołania stref ochronnych dla tokowisk i ostoi letnich cietrzewia i głuszca wraz z pełną dokumentacją strefową. Dokumentacja ta została przekazana Wojewódzkim Konserwatorom Przyrody i stanowi podstawę do objęcia tych miejsc ochroną prawną.
- Rozpoczęto współpracę z Polskim Związkiem Łowieckim na szczeblu lokalnym (koła łowieckie) jak i regionalnym (Zarządy Okręgów) na rzecz ochrony cietrzewia i głuszca w regionie, przy okazji realizowanego programu redukcji drapieżników.
- Zaangażowano szereg osób i instytucji jak nadleśnictwa, koła łowieckie, osoby prywatne, rolnicy, w program i ideę ochrony cietrzewia i głuszca. Dzięki temu znacznie zwiększyła się ilość partnerów projektu i całego programu, a także uzyskano bardzo pozytywny efekt edukacyjny dotyczący problemu ochrony przyrody, a kuraków w szczególności.
- We wrześniu 2003 roku prezentowano wyniki realizacji projektu na międzynarodowej konferencji pt. „Black Grouse – endangered species of Europe” w Pradze. Zakres realizowanego programu ochrony cietrzewia jest bardzo zbliżony do innych programów ochrony tego gatunku, a dotychczas uzyskane wyniki jego realizacji są jednymi z najlepszych w Europie.
Ochrona cietrzewia i głuszca w północno-wschodniej Polsce – etap III. EkoFundusz
Informacje o projekcie
Tytuł projektu: „Ochrona cietrzewia i głuszca w północno-wschodniej Polsce – etap III”
Dotujący: EkoFundusz
Numer umowy dotacji: 935/333/IV/04 z dnia 26.05.2004 r.
Okres realizacji:
1. 05.2004 r. – 09.07.2004 r. – etap 1.
2. 07.2004 r.-28.02.2005 r. – etap 2.
Kwota dotacji:
482 735, 00 zł – etap 1.
448 310,00 zł – etap 2.
Beneficjent: Północnopodlaskie Towarzystwo Ochrony Ptaków
Cele projektu:
• Kształtowanie biotopu w ostojach cietrzewia i głuszca
• Redukcja drapieżników
• Przygotowanie planów zarządzania dla 3 kluczowych ostoi cietrzewi
Zadania i osiągnięte efekty:
- Kształtowanie biotopu w ostojach cietrzewia i głuszca. Wykonane prace objęły w sumie ponad 450 ha w 25 ostojach kuraków. W trakcie realizacji zadania wykonano prace w następującym zakresie:
• wykoszono 186 ha łąk z czego 109 ha ze środków EkoFunduszu, 33 ha ze środków PTOP i 44 ha ze środków Koła Łowieckiego „Jenot” z Jedwabna,
• wykoszono 92 ha szuwarów z czego 82 ha ze środków EkoFunduszu i 10 ha ze środków Koła Łowieckiego „Jenot”,
• usunięto 93,5 ha zadrzewień i zakrzaczeń w tym 86 ha ze środków EkoFunduszu i 7,5 ha ze środków nadleśnictwa Jedwabno, co pozwoliło odtworzyć optymalną strukturę zadrzewień dla cietrzewia na powierzchni około 187 ha łącznie,
• usunięto 40 ha podszytów obcych gatunków z ostoi cietrzewia i głuszca w nadleśnictwie Pomorze,
• wysypano około 860 ton żwiru w 43 miejscach na terenie ostoi głuszca i cietrzewia w nadleśnictwie Pomorze,
• wymieniono 13 590 metrów bieżących ogrodzeń z siatek stalowych na grodzenia żerdziowe.
- Redukcja drapieżników. Odstrzelono łącznie 500 osobników drapieżnych ssaków, głównie lisów. W trakcie realizacji pierwszego etapu 100 sztuk drapieżników, w trakcie drugiego etapu – 400 sztuk drapieżników.
- Przygotowanie planów zarządzania dla 3 kluczowych ostoi cietrzewi. Przygotowano plany zarządzania dla ostoi „Orzysz”, „Czerwony Bór” i „Rabinówka”.
- Edukacja. Przygotowano i wydrukowano 1 500 egz. broszury "Jak chronić cietrzewia?” oraz 1 500 egz. broszury "Jak chronić głuszca?".
- Wyposażenie projektu. Zakupiono filmy fotograficzne i materiały do archiwizacji zdjęć, wykonano odbitki zdjęć, zakupiono mapy topograficzne i wypisy z ewidencji gruntów.
- Obsługa projektu.
Ochrona cietrzewia i głuszca w północno-wschodniej Polsce – etap IV. EkoFundusz
Informacje o projekcie
Tytuł projektu: „Ochrona cietrzewia i głuszca w północno-wschodniej Polsce – etap IV”
Dotujący: EkoFundusz
Numer umowy dotacji: 1260/421/IV/04 z dnia 16.11.2006 r.
Okres realizacji:
- 16.11.2006 r. – 30.04.2007 r. – etap 1.
- 07.2004 r.-28.02.2005 r. – etap 2.
Kwota dotacji:
482 735, 00 zł – etap 1.
448 310,00 zł – etap 2.
Beneficjent: Polskie Towarzystwo Ochrony Ptaków
Zadania i osiągnięte efekty:
- Poprawiono warunki siedliskowe w 7 ostojach cietrzewia i głuszca na powierzchni ponad 480 ha. W trakcie realizacji zadania wykonano prace w następującym zakresie:
• wykoszono 86 ha łąk i 141 ha szuwarów w 4 ostojach,
• usunięto 101 ha (pow. zredukowana) zadrzewień i zakrzaczeń samosiewów w 3 ostojach cietrzewia i 2 ostojach głuszca,
• usunięto 44 ha obcych gatunków podszytów w 1 ostoi cietrzewia i 2 ostojach głuszca,
• zlikwidowano rowy melioracyjne o długości 790 m, wybudowano 4 zastawki piętrzące, 6 progów piętrzących, 1 groblę oraz dokonano rozbiórki 50 m rurociągu drenarskiego w 1 ostoi cietrzewia i 1 ostoi głuszca,
• oznakowano 2 889 m ogrodzeń z siatki stalowej w ostojach głuszca
• wprowadzono podszyty świerkowe na powierzchni zredukowanej 26 ha (78 ha powierzchni całkowitej) w 2 ostojach głuszca.
- Zakupiono cyfrowy aparat fotograficzny, piłę spalinową i wykaszarkę spalinową.
- Zaangażowano szereg osób i instytucji, jak nadleśnictwa, w ideę ochrony cietrzewia i głuszca.
- Zacieśniono współpracę z Administracją Lasów Państwowych i Wojewódzkimi Konserwatorami przyrody na rzecz ochrony kuraków.