V Międzynarodowa Konferencja Poświęcona Ochronie Cietrzewi

Wydarzenie:Organizacja V Międzynarodowej Konferencji Poświęconej Ochronie Cietrzewi (5th European Conference Black Grouse Endangered Species)

Donatorzy konferencji: Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Białymstoku, Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych, Białowieski Park Narodowy, Adler agro sp. zo.o.
Wykonawca: Polskie Towarzystwo Ochrony Ptaków
Patroni medialni: Telewizja Białystok, Radio Białystok, Wrota Podlasia.

Czas trwania: 5-9 października 2009
Miejsce wydarzenia: 1.Białowieża 1a- sala konferencyjna BPN (część konferencyjna), 1b - Muzeum Przyrodniczo-Leśne BPN, 1c - Białowieski Park Narodowy (wycieczka), 2. Nadleśnictwo Waliły (wycieczka terenowa), 3. Nadleśnictwo Krynki (wycieczka terenowa).
Grupa odbiorców: Konferencja jest skierowana przede wszystkim do naukowców zajmujących się tematyką cietrzewia. Pragniemy zebrać na spotkaniu ludzi zaznajomionych z zagrożeniami populacji cietrzewia w Europie, prowadzących badania naukowe w ośrodkach w całej Europie jak i zabiegi czynnej ochrony gatunku i jego siedlisk. Ogłoszenia zostały rozesłane uczestnikom poprzednich spotkań, członkom specjalistycznych organizacji zagranicznych jak Grouse Specialist Group, ale też krajowych, np.: Komitet Ochrony Kuraków, do wielu jednostek naukowych w kraju, administracji leśnej, parków narodowych, fundacji CKPŚ i EkoFundusz finansujących projekty związanych z ochroną cietrzewi, współpracowników PTOP. Poza aktywnymi uczestnikami i gośćmi specjalnymi zapraszamy wszystkich zainteresowanych wysłuchaniem referatów po uprzedniej rejestracji, formularz jest dostępny na stronie www.ptop.org.pl

Uczestnicy: O międzynarodowym charakterze i randze spotkania świadczy skład Komitetu Naukowego, w którym biorą udział uznani specjaliści zajmujący się tematyką cietrzewia.

Otrzymaliśmy ponad 70 zgłoszeń od uczestników z całej Europy. Wśród zgłoszonych zdecydowanie dominują zagraniczni goście z ośrodków naukowych prelegentów Europy. Uczestnicy potwierdzili zaprezentowanie 27 referatów i 9 posterów. Szczególną uwagę zwraca fakt, że goście pochodzą oni z 12 różnych państw i reprezentują ponad 20 różnych jednostek naukowych.

Historia wydarzenia: Pierwsza międzynarodowa konferencja pod nazwą International Black Grouse Conference została zorganizowana w 2000 w Belgii. Spotkania mają charakter cykliczny i odbywają się co 2 lata w różnych państwach europejskich. Kolejne miały miejsce w Czechach, Wielkiej Brytanii i Austrii.

Cel naukowy:. Konferencja ma być okazją do dyskusji o obecnej sytuacji cietrzewia w Europie oraz o dalszych propozycjach dotyczących ochrony gatunku i jego siedlisk, służyć rozpowszechnieniu najnowszych badań dotyczących cietrzewia.

Tematyka: Cietrzew jest obiektem zainteresowania różnych nauk przyrodniczych. Głównie ekolodzy, ale także genetycy, mikrobiolodzy poszukują przyczyn spadku liczebności gatunku oraz metod odtworzenia stabilnej populacji cietrzewi. Na poprzednich spotkaniach jak i na tegorocznym dominują tematy dotyczące zmian w środowisku i ich wpływie na dynamikę populacji gatunku. Podejmowane są kwestie prowadzenia korzystnej do występowania cietrzewi gospodarki leśnej, zarządzania ostojami. Prezentowane są także wyniki najnowszych badań genetycznych, chemicznych, czy związanych z doborem naturalnym. Przedstawiciele poszczególnych państw często prezentują status gatunku w swoich krajach a także stosowane metody czynnej ochrony cietrzewi.
Przedmiot konferencji: Cietrzew (Tetrao tetrix) to duży charakterystyczny ptak z rodziny kurowatych. Samiec jest czarny z granatowym, metalicznym połyskiem, na skrzydłach ma dwie białe pręgi. Szczególną uwagę zwraca wyraźny czerwony fragment gołej skóry nad okiem, tzw. róża. Ogon w kształcie liry. Samce cietrzewi w czasie tokowisk są nazywane czarnymi ?rycerzami wiosny". Samica jest mniejsza, wierzch ma brunatny z gęstym poprzecznym, rdzawym prążkowaniem. Młode są podobne do samicy. Cietrzew zamieszkuje obszary o luźnym i dość niskim zadrzewieniu, rozległe zakrzewione torfowiska i łąki, niewielkie poręby i popożarowiska w lasach, obfitujące w zagajniki brzozowe i wierzbowe, obrzeża lasów.
Zasięg występowania gatunku to środkowa i północna Europa oraz środkowa część Azji. Zanik biotopu cietrzewia oraz presja drapieżników doprowadziły do spadku liczebności i kurczenia się areału jego występowania, w południowej i zachodniej części zasięgu, rozmieszczenie cietrzewia ma obecnie charakter wyspowy.
W XIX wieku cietrzew był rozprzestrzeniony prawie na całym obszarze Polski. W ciągu XX wieku jego liczebność systematycznie spadała i granica zasięgu wyraźnie przesuwała się w kierunku wschodnim. W ciągu ostatnich 30 lat wymarło aż 95% polskiej populacji tego ptaka. Całkowita liczebność w kraju jest szacowana na 2000 - 2500 ptaków, z czego ponad 50% występuje w północno - wschodniej Polsce. Obecnie pozostały niewielkie odizolowane populacje (Tomiałojć 1990).
Status ochrony
Ochrona gatunkowa w Polsce: gatunek objęty ochroną ścisłą, wymagający ochrony czynnej
Polska czerwona księga zwierząt (2001): EN gatunek silnie zagrożony wyginięciem
Status zagrożenia w Europie: V gatunek narażony na wyginięcie
BirdLife International: SPEC 3
Dyrektywa Ptasia: Art. 4.1, załącznik I
Konwencja Berneńska: załącznik III
Ochrona czynna ostoi cietrzewia jest najważniejszym elementem programu ochrony tego gatunku. Przekształcenia środowiska w ostojach wydają się być jednym z głównych czynników wpływających na liczebność kuraków. Dodatkowo wciąż mało stabilna sytuacja cietrzewia w regionie nakłada na instytucje, organizacje jeszcze większą potrzebę tworzenia i realizacji programów czynnej ochrony. Konieczne są także spotkania i konsultacje mające na celu wymianę doświadczeń, a co za tym idzie zastosowanie najtrafniejszych rozwiązań w celu skutecznej ochrony gatunku.

Formy wymiany informacji
Prezentacje multimedialne - po każdym wystąpieniu przewidziano 10-minutową dyskusję. Tak więc istnieje możliwość zadawania pytań, wyrażania opinii, komentarzy dotyczących prezentowanego zagadnienia na bieżąco.

Warsztaty - są stałym elementem opisywanych spotkań. Najczęściej tematem warsztatów jest zagadnienie problematyczne dla gospodarza konferencji.

Pokaz filmu - "Dziobem i pazurem" reż. Krystian Matysek

Wyjazd terenowy - na każdej z kolejnych konferencji wyjazd terenowy służył pokazaniu ostoi cietrzewia, wykonanych zabiegów ochronnych w poszczególnych krajach.
Wydawnictwa - opracowywane są foldery z informacjami dotyczącymi gatunku i Towarzystwa, książka abstraktów zawierająca streszczenia wszystkich wystąpień zaprezentowanych w czasie spotkania.
Komunikacja medialna: wywiady w TV i radio, oficjalna strona internetowa konferencji, notatka prasowa, wysłane zaproszenia, artykuły i relacje w prasie i internecie.

Sposób prezentacji: Uczestnicy przedstawią swoje referaty w postaci prezentacji multimedialnej. Czas przewidziany na jedno wystąpienie to 20 minut plus 10 minut na pytania i dyskusję. Referaty zostały podzielone na sesje tematyczne. Tak jak w poprzednich latach wszystkie wystąpienia będą prowadzone w języku angielskim. Druga proponowaną formą prezentacji jest poster. Postery zostaną zaprezentowane i omówione w czasie sesji porterowej w oddzielnej przeznaczonej do tego celu sali, udostępnionej nieodpłatnie dzięki uprzejmości Białowieskiego Parku Narodowego.

Ochrona cietrzewia a PTOP
Oficjalnym organizatorem V Międzynarodowej Konferencji Cietrzewiowej jest Polskie Towarzystwo Ochrony Ptaków. Wybór Polskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków na organizatora kolejnej konferencji nie jest przypadkowy. W ramach działalności statutowej PTOP dotyczącej ochrony ptaków ze szczególnym uwzględnieniem ochrony ich naturalnych środowisk Towarzystwo od 1999 roku prowadzi program czynnej ochrony cietrzewia.
- Data rozpoczęcia Programu: 1999 r.
- Sponsor strategiczny: Fundacja EkoFundusz.
- Pozostali sponsorzy: Program Małych Dotacji GEF UNDP, Eeconet Action Fund, WFOŚiGW w Białymstoku i Olsztynie.
- Instytucje współuczestniczące w Programie: Wojewódzki Konserwator Przyrody w Białymstoku i Olsztynie, Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Białymstoku i Olsztynie, nadleśnictwa, koła łowieckie.
- Główny cel Programu: zachowanie biotopów cietrzewia w jego naturalnych ostojach w północno - wschodniej Polsce.
- Podstawowe zadania konserwatorskie podejmowane w trakcie realizacji Programu: najważniejszym i podstawowym elementem programu są działania związane z czynną ochroną ostoi polegające na kształtowaniu biotopu oraz redukcji drapieżników.

Rodzaj działań podejmowanych przez PTOP w ramach programu:
- utrzymanie lub odtwarzanie otwartego charakteru środowiska na arenach tokowych poprzez wykaszanie łąk, szuwarów bądź usuwanie nalotu samosiewnych drzewek i krzewów,
- kształtowanie biotopu lęgowego poprzez utrzymanie odpowiedniej ilości i wieku zadrzewień na terenie ostoi, tworzenie strefy ekotonowej, na granicy zwartego lasu i powierzchni otwartej, koszenie łąk i szuwarów oraz zwiększanie retencji wodnej w ostojach w celu zwiększenia bioróżnorodności, przestrzennego zróżnicowania roślinności i zasobności pokarmowej w miejscach wodzenia piskląt i młodocianych ptaków, zwiększenia bezpieczeństwa ptaków,
- usuwanie lub wymiana grodzeń z siatki drucianej na płoty żerdziowe,
- tworzenie niewielkich stosów z gałęzi i czubów drzew po trzebieżach,
- redukcja drapieżników (lis, jenot, kuna leśna i norka amerykańska),
- przygotowywanie i uzgadnianie planów zarządzania (ostoja Orzysz, ostoja Czerwony Bór) i planów ochrony dla poszczególnych ostoi cietrzewia, np. dla ostoi Muszaki, Rabinówka ,
- wykonywanie monitoringu liczebności cietrzewia w województwie podlaskim i warmińsko - mazurskim,
- rozpoczęto współpracę z Polskim Związkiem Łowieckim na szczeblu lokalnym (koła łowieckie) jak i regionalnym (Zarządy Okręgów) na rzecz ochrony cietrzewia w regionie, przy okazji realizowanego programu redukcji drapieżników,
- zaangażowano szereg osób i instytucji jak nadleśnictwa, koła łowieckie, osoby prywatne, rolnicy w program i ideę ochrony cietrzewia i głuszca. Dzięki temu znacznie zwiększyła się ilość partnerów projektu i całego programu, a także uzyskano bardzo pozytywny efekt edukacyjny dotyczący problemu ochrony przyrody, a kuraków w szczególności,
- we wrześniu 2003 roku prezentowano wyniki realizacji projektu na międzynarodowej konferencji pt. "Black Grouse - endangered species of Europe" w Pradze. Zakres realizowanego programu ochrony cietrzewia jest bardzo zbliżony do innych programów ochrony tego gatunku,
- w marcu 2005 roku prezentowano wyniki realizacji projektu na międzynarodowej konferencji pt. "Black Grouse - endangered species of Europe" w Wali,
- we wrześniu 2007 roku prezentowano wyniki realizacji projektu na międzynarodowej konferencji pt. "Black Grouse - endangered species of Europe" w Wiedniu.